Lata 50-te – początki Zoo w ostrawskiej dzielnicy Kunčičky
Historia powstania ostrawskiego ogrodu zoologicznego jest ściśle związana z działalnością górników kopalni Zárubek i Alexander przy budowie tzw. Parku Górniczego w dzielnicy Kunčičky. Park zaczął powstawać w 1948 roku na sześciohektarowym terenie w pobliżu kopalni Alexander. W pracy uczestniczyli także mieszkańcy Ostrawy razem z młodzieżą szkolną.
Powstały park służył do celów rekreacyjnych. Na jego terenie znajdowały się m.in. estrada, parkiet taneczny, brodzik dla dzieci, piaskownica, dwa korty tenisowe oraz boiska do siatkówki i koszykówki.
Z inicjatywy Bohumila Vítka w 1949 roku postanowiono w powstającym parku założyć ogród zoologiczny. Do pierwszych zwierząt należał kozioł, dwie sarny i pięć bażantów. Wkrótce dołączyły do nich pawie a po ukończeniu woliery także inne ptaki.
Oficjalną datą powstania ostrawskiego ZOO jest 26 października 1951 roku, kiedy został zatwierdzony pierwszy akt powstania.
W 1952 roku ZOO zatrudniało 6 pracowników. W 1953 roku Bohumil Vítek został mianowany dyrektorem nowopowstałego ogrodu zoologicznego.
ZOO w chwili swojego powstania borykało się z poważnymi problemami typowymi dla okresu powojennego. Szczególnie doskwierał brak materiałów budowlanych. Te często pochodziły z rozbiórek lub z okolicznych przedsiębiorstw, do których ZOO zwracało się z prośbą o pomoc. O skromnych warunkach świadczy fakt, że dyrekcja ZOO mieściła się w pomieszczeniu 3X5m w budynku stajni.
Ogromne problemy występowały również w kwestii hodowli zwierząt. Dotyczyło to przede wszystkim dostaw paszy. Na podstawie zachowanych dokumentów można stwierdzić, że brakowało takiej żywności jak słonecznik, proso, ligustr i inne. W ich zapewnianiu niejednokrotnie pomogło ZOO w Bratysławie. Brakowało także możliwości odpowiedniego przechowywania żywności. W 1955 roku mięso, którego miesięczne zużycie w tym czasie wynosiło 600kg, przechowywano w jednej małej lodówce.
Najcenniejszym okazem w ZOO Kunčičky był samiec słonia indyjskiego Pepík, którego w 1956 roku sprowadzono z ZOO Praga. Pepík został przez rząd Wietnamu przekazany w prezencie Czechosłowacji jako ośmiomiesięczne słoniątko. Słoń, który żył zarówno w tymczasowym drewnianym baraku w Kunčičkách jak i w nowej słoniarni z 1962 roku w nowym ogrodzie zoologicznym, zginął w 1964 roku, wpadając do fosy.
Late 60-te – przeprowadzka i budowa nowego ZOO w Śląskiej Ostrawie
Już przy zakładaniu ogrodu zoologicznego w dzielnicy Kunčičky szukano nowej lokalizacji pod budowę nowego ZOO. Oprócz znajdującego się w Śląskiej Ostrawie Wielkiego Lasu Ostrawskiego zwanego Stromovką rozważano także Las Bielski (Bělský les) w południowej części miasta oraz grunty w dzielnicach Radvanice i Vřesina. Za wyborem Stromovki przemawiały m.in. Ciekawa rzeźba terenu, różnorodna roślinność i drzewostan lub obfitość wód powierzchniowych. Budowa nowego ogrodu zoologicznego rozpoczęła się w 1956 roku.
W lutym 1960 roku nastąpiła przeprowadzka zwierząt z dzielnicy Kunčičky. Po niej zwierzęta ponownie trafiły w prowizoryczne drewniane baraki i klatki, które przeniesiono ze starego ogrodu. Dzisiaj trudno sobie wyobrazić takie warunki.
Ogród zoologiczny został otwarty dla zwiedzających 1 maja 1960 roku, będąc nadal jednym wielkim placem budowy. Wraz z nadejściem zimy zwierzęta ciepłolubne przeniesiono do ukończonego na szybko, ogrzewanego magazynu w części gospodarczej. Dla zwiedzających ZOO ponownie udostępniono dopiero w maju przyszłego roku.
Podobnie jak wcześniej w dzielnicy Kunčičky, także w nowym miejscu znaczną część prac budowlanych i innych z początku wykonywano w drodze samopomocy. Bez pomocy mieszkańców, młodzieży szkolnej i miejscowych przedsiębiorstw ostrawski ogród zoologiczny mógłby w ogóle nie powstać.
W 1963 roku prace budowlane przebiegały bardzo powoli, w ZOO pracowali głównie górnicy – emeryci i niewykwalifikowani pracownicy. Emeryci tworzyli połowę z 58 stałych pracowników. ZOO nie miało wystarczających środków finansowych, aby zatrudniać pracowników w wieku produktywnym.
Stopniowo stworzono podstawową trasę zwiedzania w kształcie, jaki znamy do dziś. Została wybudowana podstawowa infrastruktura niezbędna do funkcjonowania ZOO (zwłaszcza ZOO kuchnia, centralny magazyn siana itp.) W tym okresie powstała większość głównych ekspozycji i pawilonów, m.in. ekspozycja niedźwiedzi, pawilon małp, pawilon drapieżników i „stara” słoniarnia. Z wyjątkiem ekspozycji niedźwiedzi pawilony w zmienionych formach przetrwały do dziś.
W latach 60-tych kolekcja zwierząt wzbogaciła się o niektóre ważne gatunki. W ZOO pojawił się niedźwiedź polarny, suhak, aligator amerykański, flamingi i pierwsze naczelne – szympansy „Lumba”, „Numba” i „Peggy”.
Wydarzeniem dziesięciolecia był transport słonia afrykańskiego Petra z ZOO w Pradze w 1965 roku. Jeśli wierzyć doniesieniom gazet, decyzję o przeprowadzce słonia podjęto z powodu nieodpowiednich warunków w praskim ogrodzie. ZOO Ostrava było w tym czasie jedynym ośrodkiem spełniającym choćby minimalne wymagania hodowli bezdotykowej ogromnego i agresywnego samca słonia. Petr przebywał w ostrawskim ZOO stosunkowo krótko, w 1968 roku zmarł nagle na zawał serca.
Pod koniec lat 60-tych odbyły się transporty kolejnych zwierząt, które na trwałe zapisały się w historii ostrawskiego ZOO. W 1967 roku została przywieziona samica słonia indyjskiego „Sonia”, która w Ostrawie żyła aż do 1991 roku. W tym samym roku do Ostrawy trafiła także siedmioletnia samica hipopotama „Roza”. W lipcu 1968 roku z ZOO Köln sprowadzono jednoletniego samca hipopotama „Honza”, który jako jedyny z wyżej wymienionych zwierząt żyje w ostrawskim ZOO do dnia dzisiejszego.
Lata 70-te – wejście do czołówki
Lata siedemdziesiąte były dla ostrawskiego ZOO czasem intensywnych inwestycji w infrastrukturę. Zdecydowanie polepszyły się usługi dla zwiedzających, zwłaszcza po otwarciu nowego parkingu i restauracji samoobsługowej. W części gospodarczej został wybudowany budynek wielofunkcyjny służący jako miejsce odchowu młodych, zwierząt przeznaczonych do skarmiania i zimowisko ptaków. Również został ukończony budynek kwarantanny i przychodni weterynaryjnej, oraz wyremontowano ZOOkuchnię.
W 1975 roku został udostępniony zwiedzającym nowy pawilon hipopotamów, zaś w dawnej ekspozycji hipopotamów rozpoczęto hodowlę tapirów i kapibar. Obecnie mieści się tu ekspozycja nocna. W latach siedemdziesiątych zbudowano także pierwsze ZOO dla dzieci i ekspozycję dla gibonów na stawie obok obecnego wybiegu słoni. Wyspę obecnie zamieszkują lemury.
W dolnej części ogrodu zbudowano dwa przestronne wybiegi stanowiące załążek przyszłej ekspozycji afrykańskich kopytnych. Wybiegi te przez kilka lat zamieszkiwały lamy, wielbłądy, onagery i kucyki. Podobnie jak inne budowy rozpoczęte w latach 70-tych (pawilony ptaków wodnych i małych drapieżników oraz centrum edukacyjne) ekspozycja zwierząt afrykańskich została ukończona dopiero w latach osiemdziesiątych.
Lata 70-te są znamienne jeśli chodzi o wyspecjalizowanie hodowli w ZOO i wyraźną poprawę składu hodowanych zwierząt. Nawet kosztem czasowego spadku ilości zwierząt rozpoczęto hodowlę prawdziwych „skarbów”. W ostrawskim ZOO po raz pierwszy pojawiły się m.in. nosorożce tęponose, milu chińskie, barasingi tykoczelne, zebry Grevy`ego, koczkodany Diana, lamparty amurskie, onagery, tapiry malajskie lub tygrysy sumatrzańskie. Należy podkreślić, że nie chodziło o pojedyncze, stare czy niezdolne do rozmnażania zwierzęta, tylko o dużo bardziej perspektywiczne pary lub grupy hodowlane. Ten okres można bez kozery nazwać złotym dziesięcioleciem ostrawskiego ZOO, gdyż dzięki sukcesom hodowlanym Zoo Ostrava trafiło do czołówki czechosłowackich ogrodów zoologicznych.
W 1972 r. do Zoo Ostrava sprowadzono najwięcej zwierząt z ówczesnego ZSRR. Ze wschodu do Ostrawy trafiła para młodych niedźwiedzi polarnych „Fram” i „Vega”, trzy łosie oraz trzy wielbłądy dwugarbne. Po śmierci niedźwiedzicy „Vegi” w 2006 roku dyrekcja ogrodu postanowiła, biorąc pod uwagę stan wybiegu niedźwiedzi, zrezygnować z dalszej hodowli niedźwiedzi polarnych.
W 1974 roku do ZOO przybył inny niezwykle cenny transport – pochodzące z RPA nosorożce tęponose „Natal” i „Dinah”. Nosorożec „Natal” żyje do dziś w ZOO Dvůr Králové, zaś „Dinah” zmarła w 2008 roku. Z powodu nieodpowiednich warunków, w jakich oba nosorożce od początku żyły, niestety nie udało się ich rozmnożyć. Odejście „Natala” do ZOO Dvůr Králové w 2010 położyło kres hodowli nosorożców w ostrawskim ogrodzie zoologicznym.
Lata 80-te – początek stagnacji
O ile w pierwszej połowie lat 80-tych zakończono inwestycje rozpoczęte jeszcze w poprzednim dziesięcioleciu (pawilon ptaków wodnych, centrum edukacyjne, pawilon zwierząt afrykańskich), to pod koniec lat 80-tych zrezygnowano z nowych inwestycji.
W porównaniu do poprzedniego dziesięciolecia do zoo przybyło także mniej nowych gatunków. Warto tu jednak wymienić np. niedźwiedzia syryjskiego, binturongi lub orangutany. Samiec orangutana „Bimbo” został jednym z najpopularniejszych zwierząt ostrawskiego ZOO lat 80-tych i początku 90-tych. „Bimbo” żył w Ostrawie od 1981 roku do 1993 roku, kiedy na polecenie koordynatora został przeniesiony do innego ogrodu zoologicznego.
Lata 90-te – zastój i stopniowa stabilizacja
Podobnie jak we wszystkich czeskich ogrodach zoologicznych, także ostrawskie ZOO w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych przechodziło okres niestabilności i uzasadnionych obaw o swoją przyszłość. Prawie całkowicie zaprzestano jakichkolwiek inwestycji, zmiany dotknęły także składu zwierząt. Dochodzi do stopniowej utraty dużych gatunków ssaków (m.in. zrezygnowano z hodowli bosów i słoni).
Sytuacja zaczyna się stabilizować w drugiej połowie lat 90-tych, kiedy pojawiają się pierwsze małe inwestycje – nowe woliery ptaków drapieżnych (1997 r.), nowa ekspozycja rysiów oraz woliery papug i niepełnosprawnych ptaków (wszystko w 1998 roku). Nowych szop doczekały się także jelenie (1999 r.).
Z nowych gatunków wymieńmy rysie kanadyjskie lub siki wietnamskie. Dochodzi do wyraźnego rozszerzenia hodowli papug i ptaków blaszkodziobych. Dowodem na docenienie stabilizacji i rozpoczęcie rozwoju ostrawskiego ZOO było jego przyjęcie do prestiżowego Europejskiego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych i Akwariów (EAZA) w 1996 roku.
Nowy wiek – początek rozwoju
Podobnie jak i w drugiej połowie lat 90-tych na początku nowego tysiąclecia kontynuowano rozbudowę ogrodu. W 2000 roku zbudowano nowy wybieg lwów i pomieszczenie do zimowania dla flamingów.
Za przełomowe wydarzenie, które ostatecznie położyło kres stagnacji ostrawskiego ZOO, można uznać budowę i otwarcie nowoczesnego pawilonu słoni (2004 r.). W tym samym roku ostrawskie ZOO zostało przyjęte do Światowego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych i Akwariów (WAZA).
Głównie dzięki wsparciu finansowemu i patronatowi miasta Ostrawy w ZOO stopniowo zostały ukończone i udostępnione nowe ekspozycje dla kuców i osłów, woliera sępów białogłowych, woliery ptaków Tybetu i Chin oraz ekspozycje żurawi i pandy małej.
W 2005 roku zostały udostępnione ścieżki botaniczne oraz rozpoczęto budowę nowych szklarni, w związku z czym ostrawskie ZOO coraz częściej prezentuje się także jako park botaniczny.
Kulminację pierwszego dziesięciolecia nowego wieku stanowiło otwarcie nowej ekspozycji niedźwiedzi i hulmanów nazwanej Chitvan (2010 r.) oraz nowego ZOO dla dzieci.
Wielu potrzebnych inwestycji doczekała się także część gospodarcza ZOO. Podłączono gaz i kanalizację, zbudowano kilka oczyszczalni ścieków oraz zmodernizowano zaplecze hodowlane i zaplecze dla ryb i płazów. Razem z budową nowych obiektów doszło do rozbiórki niektórych starych i całkowicie nieodpowiednich budynków takich jak m.in. restauracja letnia, stara szklarnia lub stare woliery ptaków przy głównej trasie zwiedzania.
Zrezygnowano z hodowli niektórych dużych gatunków ssaków (np. pumy, jaguara, niedźwiedzi polarnych, nosorożców), jednocześnie jednak doszło do wyraźnego rozszerzenia składu hodowanych zwierząt o nowe gatunki m.in. płazów, gadów lub bezkręgowców. Do najciekawszych okazów, które Zoo na początku wieku nabyło można zaliczyć lemury mokok, żurawie syberyjskie, pantery mgliste itp.
2011 - … - Patrzymy w przyszłość
Dzięki ogromnemu wsparciu ze strony władz Ostrawy ostrawskie ZOO przygotowało i nadal przygotowuje nowe projekty, które zmieniają jego oblicze i sprawiają, że ostrawski ogród ponownie trafia do czołówki podobnych ośrodków w ramach Republiki Czeskiej.
Na początku nowego dziesięciolecia otwarto nowoczesną, czynną przez cały rok, restaurację Saola z centrum edukacyjnym. Przy budynku powstała kolejna atrakcja dla dzieci – wodny świat.
Przebudowy doczekał się także jeden ze stawów, w którym powstała wyspa z ekspozycja immersyjną lemurów.
Ukończona w 2015 r. nowa brama główna z pomieszczeniami dla dyrekcji, salą wykładową, sklepikiem i toaletami znacząco poprawiła komfort zwiedzających.
W tym samym roku udostępniono dla zwiedzających nowe Safari – przejażdżkę kolejką turystyczną wśród kopytnych Azji i Afryki.
Jednak najtrudniejszym z wymienionych wyżej projektów była przebudowa pawilonu ptaków wodnych na pawilon ewolucji przeznaczony przede wszystkim dla grupy szympansów, koczkodanów diana oraz wiele mniejszych gatunków zwierząt.
Nowej ekspozycji doczekają się w przyszłości tygrysy, która powstanie w lesie przy ścieżce prowadzącej do pawilonu zwierząt afrykańskich (obszar jest około dziesięciokrotnie większy niż aktualny wybieg tygrysów). W skład ekspozycji wejdzie także ogromna przechodnia woliera ptaków wodnych.
Kolejnym projektem jest ekspozycja fok i pingwinów, która ma zastąpić stary, betonowy wybieg niedźwiedzi w centralnej części ZOO. Możliwość oglądania pływających fok pod wodą pozytywnie wpłynie na atrakcyjność ogrodu i być może w oczach odwiedzających w pełni zastąpi hodowane dawniej niedźwiedzie polarne.
Oprócz „dużych” projektów ZOO będzie dalej wprowadzać wiele mniejszych zmian, poprawiając estetykę starszych pawilonów lub budując mniejsze ekspozycje miejscowej fauny w ramach ścieżek botanicznych.
